Edmund Dalbor

(1869-1926)

arcybiskup metropolita poznańsko-gnieźnieński. Pierwszy Prymas Polski po odzyskaniu niepodległości. Działacz społeczny i dobroczynny.

„W nim, zaraz po powstaniu Polski, zogniskowało się to poczucie głębokie, zawsze żywe w narodzie i katolicyzmie polskim, i przez lata niewoli nie zniszczone ani niezniszczalne, że Polska jest jedna.”

Fragment artykułu w „Kurierze Poznańskim” opublikowanego wkrótce po śmierci prymasa Edmunda Dalbora.

Edmund Dalbor urodził się 30 października 1869 roku w Ostrowie Wielkopolskim w kupieckiej rodzinie o tradycjach patriotycznych i katolickich. Jego rodzicami byli Władysław i Katarzyna z domu Rutkowski. Ukończył w 1887 roku gimnazjum w rodzinnym mieście (w tym czasie był członkiem tajnego kółka uczniowskiego noszącego nazwę Towarzystwo Tomasza Zana). Następnie studiował filozofię i teologię w Monasterze Westfalskim oraz na Uniwersytecie św. Apolinarego w Rzymie. Na tej ostatniej uczelni uzyskał doktorat z prawa kanonicznego w 1893 roku. W tym samym roku przyjął również święcenia kapłańskie. Następnie pełnił posługę wikariusza w Poznaniu, a później kanclerza w Kurii Arcybiskupiej. W roku 1899 został kierownikiem katedry prawa kanonicznego w Seminarium Duchownym w Gnieźnie, a dwa lata później został kanonikiem Metropolii Poznańskiej. W następnych latach pełnił funkcję radcy Kurii oraz wikariusza generalnego (od 1909 roku). W trakcie pełnienia wspomnianych stanowisk nie zabierał głosu w kwestiach politycznych, pozostawał jednak lojalny wobec polskości.

Po wybuchu I wojny światowej wciąż pełnił wspomniane funkcje. Natomiast w dniu 30 czerwca 1915 roku został mianowany przez papieża arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskiego. Władze niemieckie zaakceptowały tą decyzję ze względu na trwającą wówczas wojnę i ich ówczesną niechęć do drażnienia Polaków w Wielkopolsce. Wkrótce po objęciu stanowiska arcybiskup Dalbor zreorganizował studia teologiczne w podległych mu seminariach, aby umożliwić wstąpienie do stanu kapłańskiego młodzieży wywodzącej się z ubogich rodzin. Zaangażował się również w działalność dobroczynną. Zorganizował akcję dożywiania ludności chłopskiej oraz ubogiej inteligencji. Założył Związek Towarzystw Dobroczynnych „Caritas” oraz Komitet Niesienia Pomocy w Królestwie Polskim.