Zygmunt Kaczyński
(1894 – 1953)
Ksiądz Zygmunt Kaczyński urodził się 15 października 1894 roku w Kaczynie w powiecie wysokomazowieckim, skąd pochodził także ojciec Lecha i Jarosława Kaczyńskich, Rajmund Kaczyński. Kaczyńscy są rodem szlacheckim, używającym herbu Pomian. Zygmunt ukończył gimnazjum i seminarium duchowne w Warszawie, od 1914 roku studiował prawo na katolickiej Akademii Duchownej w Petersburgu. Uzyskał stopień kandydata prawa kanonicznego. W 1922 roku otrzymał tytuł szambelana papieskiego z rąk Piusa XI.
Swą działalność społeczno-polityczną ks. Kaczyński rozpoczął już w okresie gimnazjalnym, w 1905 roku organizując strajk szkolny, z powodu czego został relegowany. W związku z wybuchem I wojny światowej, przebywając w Rosji i Finlandii, zaangażował się w działalność edukacyjną i charytatywną, gdzie był m. in. instruktorem oświatowym polskich sił zbrojnych na Wschodzie oraz, na prośbę abpa Aleksandra Kakowskiego, opiekunem polskich sierocińców. Działał w Towarzystwie Pomocy Ofiarom Wojny oraz w Centralnym Komitecie Obywatelskim. W 1917 roku powrócił do Polski, włączył się w działalność katolickich związków wyznaniowych, m. in. Stowarzyszenia Robotników Chrześcijańskich, działającego przy abp. Kakowskim.
W 1919 roku został wybrany posłem do Sejmu Ustawodawczego, zasiadał w jego Prezydium i w kilku komisjach. Związał się z Zjednoczeniem Ludowo-Narodowym, a następnie z Chrześcijańskim Klubem Robotników Chrześcijańskiej Demokracji. W 1920 roku zaangażował się w prace Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Pracy. W okresie wojny polsko-bolszewickiej był kapelanem. W 1922 roku został wybrany posłem do Sejmu I kadencji, tym razem zasiadał w komisji budżetowej i regulaminowej. Zajmował się prawem pracy.
Po 1926 roku opowiedział się przeciwko Piłsudskiemu i obozowi sanacji, wycofał się z życia parlamentarnego. Kontynuował działalność społeczną i polityczną, współpracował z Chrześcijańskimi Uniwersytetami Robotniczymi oraz Chrześcijańskim Związkiem Młodzieży Pracującej „Odrodzenie”. Uprawiał publicystykę, redagował gazety związane z nurtem konserwatywnym i chadeckim: „Pracownik polski”, „Nowe życie”, „Rzeczpospolita”. Od 1930 roku na mocy decyzji Konferencji Episkopatu Polski został powołany na stanowisko dyrektora Katolickiej Agencji Prasowej. Od 1933 roku był pełnomocnikiem Episkopatu do spraw wolnomularstwa. Dążył do stworzenia jednolitej partii chadeckiej, co zostało uwieńczone sukcesem – w 1937 roku powstało Stronnictwo Pracy przez połączenie dotychczasowych stronnictw, działających dotychczas w ramach Frontu Morges. Najważniejszymi wartościami nowego ugrupowania politycznego stały się: człowiek, chrześcijaństwo, odpowiedzialność, wolność, wspólnota, dobro wspólne narodu, własność prywatna.
Ks. Kaczyński brał udział w pracach Obywatelskiego Komitetu Obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku. Kilka miesięcy później wyjechał z okupowanej Polski przez Węgry do Francji. Wszedł tam w skład emigracyjnego parlamentu – Rady Narodowej. Pełnił funkcje ministerialne w rządach emigracyjnych. Był kapelanem prezydenta Władysława Raczkiewicza. W 1940 roku odwiedził Stolicę Apostolską i przekazał Piusowi XII memoriał o sytuacji w Polsce, który w następnym roku ukazał się w Anglii. W 1943 roku wnioskował o zbadanie zbrodni katyńskiej przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż.
W 1945 roku ks. Zygmunt Kaczyński powrócił do kraju. Był bowiem przekonany o konieczności pracy w kraju w istniejących tu uwarunkowaniach, nie dostrzegając perspektyw oczekiwanej przez środowiska emigracji londyńskiej III wojny światowej, uznając, iż środowiska te są coraz bardziej oderwane od rzeczywistości politycznej. Kaczyński dążył do reaktywowania Stronnictwa Pracy, a także do zorganizowania, bez pozwodzenia, partii katolickiej. Brał udział w pracach przy odbudowie stolicy. Został redaktorem naczelnym czasopisma „Tygodnik Warszawski”, organu prasowego warszawskiej kurii oraz kandydatem na dyrektora, mającej być reaktywowaną (do czego ostatecznie nie doszło), Katolickiej agencji Prasowej.
Ks. Kaczyński został aresztowany w 1948 roku pod zarzutem działalności wywrotowej, następnie zwolniony. W 1951 roku ponownie aresztowany pod tym samym zarzutem, tym razem został skazany w pokazowym procesie na 10 lat więzienia. Osadzony w więzieniu na warszawskim Mokotowie przy ul. Rakowieckiej był dręczony psychicznie, bity, jednak przez cały czas, wedle relacji współwięźniów, był koleżeński i wykazywał się niepokorną wobec władz postawą. W 1953 roku został zamordowany. Po usilnych staraniach rodziny, pochowany w rodzinnym grobowcu na Powązkach w Warszawie. W 1958 roku dokonano jego rehabilitacji.